Sprawy sądowe nauczycieli

Ze względu na pojawianie się coraz większej liczby spraw sądowych z udziałem nauczycieli warto przyjrzeć się bliżej tej kwestii. Nauczyciele, podobnie jak każdy inny pracownik, mogą mieć różnego rodzaju problemy związane ze swoim zatrudnieniem i obowiązkami czy też uprawnieniami z niego wynikającymi. Sprawy sądowe nauczycieli mogą dotyczyć m.in. aspektów płacowych, kwestii dyscyplinarnych czy też nawet prawnokarnych. Warto zwrócić uwagę na to, że każda sprawa sądowa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia oraz szczegółowej analizy. W tym opracowaniu omówimy najczęstsze przykłady odpowiedzialności prawnej dotyczącej nauczycieli oraz wyjaśnimy, dlaczego warto skontaktować się z prawnikiem w przypadku bycia stroną w sprawie sądowej.

Rodzaje odpowiedzialności nauczyciela

Nauczyciel będący stroną postępowania sądowego może być osobą, która jest podmiotem je inicjującym, np. zgłasza swoje roszczenie względem pracodawcy związane m.in. z wypłatą zaległego wynagrodzenia czy też żąda ochrony swoich praw z uwagi na stosowany wobec niego mobbing. Nauczyciel może też występować jako osoba, wobec której wysuwane są zarzuty np. niedopełnienia swoich obowiązków bądź ich przekroczenia.

Nauczyciel, podobnie jak każdy inny pracownik, może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoje czyny lub zaniechania w zakresie wykonywania swojej pracy. Na użytek tego artykułu można wyróżnić 3 rodzaje takiej odpowiedzialności: karną, cywilną i dyscyplinarną. Odpowiedzialność z tych tytułów można ponosić niezależnie od siebie lub łącznie. Każdy rodzaj sprawy może ostatecznie skończyć się rozprawą na ali sądowej.

Odpowiedzialność karna – odnosi się do sytuacji, w których nauczyciel popełnił czyn zabroniony, np. molestowanie seksualne ucznia, naruszenie nietykalności cielesnej, znęcanie się nad uczniem. Odpowiedzialność karna może skutkować karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

Odpowiedzialność cywilna – dotyczy sytuacji, w których nauczyciel poprzez swoje działanie spowodował albo naraził na szkodę ucznia lub jego mienie. W takim przypadku osoba poszkodowana może wytoczyć nauczycielowi sprawę cywilną, w wyniku której nauczyciel może być zobowiązany do zapłacenia odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa – odnosi się do sytuacji, w których nauczyciel naruszył aspekty określone przepisami Karty Nauczyciela oraz odpowiedzialności porządkowej regulowanej przez Kodeks Pracy. Nauczyciel odpowiada dyscyplinarnie za uchybienie godności zawodu. Nauczyciel może podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej za naruszenie obowiązków służbowych.

Odpowiedzialność karnoprawna

Odpowiedzialność karna ma charakter osobisty i niemożliwym jest jej przejecie przez organ prowadzący szkołę.

Przykłady, które mogłyby potencjalnie doprowadzić do poniesienia odpowiedzialności karnej przez nauczyciela:

1. odpowiedzialność na postawie przepisu art. 156. § 1. Kodeksu karnego – spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu bądź na podstawie przepisu art.  157 Kodeksu karnego tzw. lekki lub średni uszczerbek na zdrowiu;

Jakie zachowanie nauczyciela mogłoby doprowadzić do poniesienia odpowiedzialności karnej z tego tytułu?

• nieodpowiednie przygotowanie i przeprowadzenie eksperymentu w trakcie lekcji chemii lub fizyki prowadzące do uszkodzeń ciała u ucznia,
• nieumiejętne przeprowadzenie pokazu ćwiczeń wykonywanych w trakcie lekcji wychowania fizycznego skutkujące np. utratą zęba u ucznia;

2. odpowiedzialność na postawie przepisu art. 162 Kodeksu karnego – nieudzielenie pomocy

Jakie zachowanie nauczyciela mogłoby doprowadzić do poniesienia odpowiedzialności karnej z tego tytułu?

• nieudzielenie pomocy tonącemu uczniowi w trakcie lekcji wychowania fizycznego przeprowadzanej na basenie i oczekiwanie na ratunek ze strony innych osób;

3. odpowiedzialność na postawie przepisu art. 217 Kodeksu karnego – naruszenie nietykalności cielesnej;

Jakie zachowanie nauczyciela mogłoby doprowadzić do poniesienia odpowiedzialności karnej z tego tytułu?

• uderzenie, popchnięcie ucznia przez nauczyciela (postępowanie jest wszczynane z oskarżenia prywatnego);

4. odpowiedzialność na podstawie przepisu art. 228 – przyjęcie korzyści majątkowej lub jej obietnicy przez osobę w związku z pełnieniem funkcji publicznej;

Jakie zachowanie nauczyciela mogłoby doprowadzić do poniesienia odpowiedzialności karnej z tego tytułu?

• przyjęcie przez nauczyciela drogiego zegarka lub bonu do SPA w zamian za promocję ucznia do następnej klasy.
  
  
  

Odpowiedzialność cywilnoprawna

W postępowaniu cywilnym możliwym jest wytoczenie powództwa o ochronę dóbr osobistych, którego celem jest usunięcie stanu naruszenia prawa oraz uzyskanie stosownej rekompensaty finansowej za dokonane naruszenie. Nauczyciel może być zarówno osobą pozwaną w takim postępowaniu, jako podmiot naruszający dobra osobiste ucznia, rodzica czy też innego nauczyciela, bądź jako podmiot, którego prawa naruszono.

Ochrona dóbr osobistych wynikająca z przepisów art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego

Osoba, która czuje, że jej dobra osobiste (np. wolność, cześć, nazwisko lub pseudonim, wizerunek) zostały naruszone, może zażądać:

• zaniechania działania,
• usunięcia skutków działania,
• złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i formie,
• zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Przykłady naruszeń godności osobistej oraz innych dóbr osobistych bądź praw które mogą skutkować odpowiedzialnością cywilnoprawną:

• pomówienia i oszczerstwa;
• naruszenie prywatności i własności prywatnej;
• użycie przemocy fizycznej lub psychicznej;
• naruszenie dóbr osobistych poprzez upublicznianie nieautoryzowanych informacji w Internecie i innych mediach.

Odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa

Nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia obowiązkom lub godności zawodu niezależnie od ewentualne odpowiedzialności karnej za dany czyn (orzeczenie SN z dnia 11 maja 2000 r. sygn. akt III SZ 2/00). Nauczyciel ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za zachowania nieprzystające osobie wykonującej zawód nauczyciela lub uchybienia obowiązkom określonym w art. 6 Karty Nauczyciela.

Przesłanki stanowiące podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczyciela wskazano w przepisie art. 75 ustawy Karta Nauczyciela i stanowią o obowiązku wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec nauczyciela za przewinienie dyscyplinarne. Od prawomocnych orzeczeń odwoławczych komisji dyscyplinarnych stronom przysługuje odwołanie do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych

Z kolei zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – za uchybienia przeciwko porządkowi pracy wymierza się nauczycielom kary porządkowe (majątkowe lub niemajątkowe).

Czy nauczyciel może zainicjować sprawę w sądzie pracy?

Niektóre decyzje organu prowadzącego szkołę mogą być uznane przez nauczyciela za niewłaściwe, a nawet sprzeczne z prawem. W uzasadnionych sytuacjach nauczyciel może wytoczyć powództwo przed sądem pracy.

Najczęstsze sprawy sądowe nauczycieli wynikające z przepisów Kodeksu pracy i Karty Nauczyciela to:

• uznanie aktu mianowania nauczyciela – ustalenie stosunku pracy;
• dotyczące wypowiedzenia stosunku pracy – uznanie bezskuteczności wypowiedzenia, przywrócenia do pracy czy odszkodowania;
• zapłaty za tzw. nadgodziny;
• naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu lub zakazu dyskryminacji;
• przeciwko pracodawcy z tytułu zachowań o charakterze mobbingu.

Czy w każdej sprawie sądowej nauczyciel powinien mieć profesjonalnego pełnomocnika?

Pomimo tego, iż pewne sprawy mogą wydawać się przesądzone już na samym początku czy też na pierwszy rzut oka niezbyt zawiłe, a zarzuty pozbawione podstaw, warto skierować się po pomoc prawną do doświadczonego specjalisty – radcy prawnego lub adwokata zajmującego się zawodowo pomocą nauczycielom. Postępowanie sądowe charakteryzuje się dość dużym stopniem skomplikowania, stąd też pomoc profesjonalisty może okazać się nieoceniona.

Kontakt z prawnikiem w przypadku sprawy sądowej nauczyciela jest istotny z kilku powodów:

1.       Zrozumienie zarzutów – prawnik specjalizujący się w sprawach nauczycieli pomoże nauczycielowi zrozumieć stawiane mu zarzuty. Często terminologia prawna może być skomplikowana, a procedury sądowe wymagające. Prawnik będzie w stanie przetłumaczyć te kwestie na zrozumiały język i wyjaśnić, co oznaczają w praktyce.

2.       Przygotowanie do sprawy – prawnik jest w stanie przygotować skuteczną strategię prowadzenia sprawy nauczyciela, z uwagi na swoją wiedzę i zdobyte doświadczenie. Pomoże on w zebraniu odpowiednich dowodów oraz w sformułowaniu argumentów na korzyść nauczyciela.

3.       Uniknięcie ewentualnych błędów – w przypadku, gdy nauczyciel nie zna się na procedurach sądowych i przepisach prawa materialnego, może popełnić błędy, które mogą miały negatywny wpływ na jego sprawę. Profesjonalny pełnomocnik specjalizujący się w sprawach nauczycieli pomoże w pełnym zrozumieniu procesu sądowego i uniknięciu takich błędów.

4.       Minimalizacja ryzyka – kontakt z prawnikiem zminimalizuje ryzyko poniesienia negatywnych konsekwencji w przypadku przegranej sprawy. Radca prawny lub adwokat będzie w stanie oszacować ryzyko, by pomóc nauczycielowi zdecydować, czy warto ryzykować dalszą walkę sądową.